Czym jest psychoterapia?

Wysłany: Śro 3:40, 03 Mar 2010

Umysł pragnący ścisłości staje tu przed nie lada problemem. Ścisłe określenie tego, czym jest psychoterapia, jest bowiem bardzo trudne, jeśli w ogóle możliwe. Termin psychoterapia jest wieloznaczny, o niejasnych granicach. Istnieje wiele szkół terapeutycznych i teorii, używane są odmienne terminologie. Twierdzenia reprezentantów różnych kierunków psychoterapii bywają sprzeczne. Do problemów związanych z różnorodnością nurtów psychoterapii dołącza się jeszcze zjawisko niewątpliwego nadużywania terminu „psychoterapia”. Bywa ono stosowane do określania różnych działań pseudoterapeutycznych, a nawet szalbierczych, korzystających z autorytetu, jaki ma rzetelna psychoterapia i odżywiających się niespełnionymi nadziejami wielu cierpiących ludzi.

Szukając ogólnego określenia psychoterapii, można sięgnąć po historyczną definicję pochodzącą od jednego z prekursorów psychoterapii w Europie, Pierre Janeta. Oto ona: "psychoterapia jest nazwą wszystkich metod leczenia, które działają zarówno na ciało, jak i psyche za pomocą środków działających via psyche". Definicja ta, może zbyt ostro wyrażając dychotomię między „ciałem” a „psyche”, jest jednak klasycznym i źródłowym określeniem tego, co dla psychoterapii jest istotne. Psychoterapia wyraźnie odróżnia się od farmakologicznych i innych biologicznych metod leczenia. Używa metod, które ogólnie określa się jako „psychologiczne”. Należą do nich przede wszystkim dyskurs (rozmowa) i refleksja terapeutyczna z analizą życiowej sytuacji, znaczenia emocji i stosowanych strategii rozwiązywania problemów. W części szkół psychoterapeutycznych przywiązuje się wagę do dotarcia i przeżycia tłumionych emocji i ich odreagowania. Wskazuje się też na znaczenie, zwłaszcza dłuższej, relacji z psychoterapeutą. Wiązać się ona może z korygującymi doświadczeniami własnej podmiotowości i poczucia bezpieczeństwa. W sumie: psychoterapia jest drogą zmiany świadomych i nieuświadamianych sposobów spostrzegania siebie, świata i innych ludzi.

Istnieją różne sposoby uprawiania psychoterapii, różniące się co do czasu trwania poszczególnych sesji, ich częstości, liczby uczestniczących jednocześnie pacjentów – klientów (terapia indywidualna, grupowa, małżeńska, rodzinna), jak i liczby zaangażowanych terapeutów. Terapeuci mogą prowadzić, w zależności od wyznawanych przez siebie poglądów, psychoterapię bardziej aktywnie, nawet dyrektywnie, albo dając pacjentowi więcej czasu na wypowiedzenie się, w większym stopniu dostosowując się do inicjatywy pacjenta.

Ważnym stwierdzeniem jest to, że psychoterapia jest procesem specjalistycznej pomocy. Jej celem, właściwie zawsze, jest pewna istotna zmiana myślenia i zachowań. Jeśli jest to zmiana głębsza, dotycząca zasadniczych przyzwyczajeń i cech, mówi się o zmianie osobowości albo zmianie jej struktury. Znaczy to także, że sposobem osiągania tej zmiany jest pomoc dłużej trwająca, mająca swoje fazy, sięgająca stopniowo do kolejnych problemów, sukcesywnie je rozwiązując. W takim ujęciu psychoterapia jest czymś zupełnie innym niż pomoc, jaka może mieć miejsce w czasie jednego czy kilku spotkań z psychologiem. To, że jest to pomoc specjalistyczna, oznacza też, że rozmowa psychoterapeutyczna jest czym innym, mimo pewnego podobieństwa, niż zwyczajna rozmowa o swoich problemach np. z zaprzyjaźnioną osobą. Za sposobem prowadzenia rozmowy terapeutycznej kryje się znajomość genezy problemów emocjonalnych, psychicznych i sposobów ich przezwyciężania. W związku z tym pomoc osób bliskich, choćby dysponujących cennym doświadczeniem życiowym, nie może zastąpić skuteczności psychoterapii tam, gdzie jest ona rzeczywiście potrzebna. Dlatego, ściśle się wyrażając, „autopsychoterapia” w rzeczywistości nie istnieje.

Istotną różnicą pomiędzy pomocą profesjonalną a pomocą przyjacielską jest też „niesymetryczność”. Przyjaciele wspierają się, wysłuchują się, doradzają wzajemnie. Pacjent (klient) nigdy natomiast nie powinien stać się powiernikiem terapeuty i wsparciem dla niego.